لئوناردو داوینچی یکی از برجسته ترین هنرمندان و مهندسان دوره رنسانس در ایتالیا بود که با آثار نقاشی همچون “شام آخر”، “مونالیزا” و همچنین اختراع نوعی ماشین پرنده به شهرت رسید. در این مقاله ما درباره زندگی این هنرمند مشهور و همینطور برخی از آثار هنریش صحبت می کنیم. با ما همراه باشید.
| نام نقاش | لئوناردو داوینچی |
| تاریخ تولد | ۱۴ آوریل ۱۴۵۲ |
| تاریخ درگذشت | ۲ مِی ۱۵۱۹ (۶۷ سالگی) |
| ملیت | ایتالیایی |
| آثار مشهور | مونالیزا، شام آخر، مرد ویترووین |
| سبک های هنری | رنسانس عالی |
لئوناردو داوینچی که بود؟
لئوناردو داوینچی نقاش، مجسمه ساز، معمار، مخترع، مهندس سلاح های جنگی و طراح مشهور دوره رنسانس بود. او با هوش خارق العاده اش به مطالعه قوانین علم و طبیعت می پرداخت و مطالعه این قوانین تأثیر زیادی بر کارهای داوینچی داشتند. بسیاری از هنرمندان و مهندسان جهان برای قرن ها از آثار او تأثیر گرفته اند و هنوز هم افراد بسیاری، او را برای نبوغ و استعدادش ستایش می کنند.
دوران کودکی داوینچی
داوینچی در ۱۵ آوریل ۱۴۵۲، در مزرعه ای خارج از روستای آنچیانو در توسکانی ایتالیا متولد شد. او حاصل رابطه نامشروع سردار بزرگ فلورانس، سِر پی یر و زن جوان روستایی به نام کاترین بود که توسط پدر و نامادری اش بزرگ شد. داوینچی در پنج سالگی برای زندگی کردن به خانه پدرش در نزدیکی وینچی (شهری که نام خانوادگی او از آنجا گرفته شده) رفت.
تحصیلات داوینچی
با این که داوینچی تحت آموزش رسمی چندانی به غیر از خواندن و نوشتن و کمی ریاضیات در کودکی قرار نگرفت اما استعداد هنریش از همان سن کم کاملا مشخص بود. او از ۱۴ سالگی زیر نظر هنرمند برجسته ی آن زمان آندرئا دِل وِروکیو دوره کارآموزی خود را در فلورانس ایتالیا آغاز کرد. حاصل این دوران، فراگیری مهارت های فنی زیادی مثل فلزکاری، کار با چرم، نجاری، طراحی ، نقاشی و مجسمه سازی بود. نقاشی منظره دره آرنو در سال ۱۴۷۳، اولین اثر معروف داوینچی است که آن را با قلم و مرکب کشیده است.
اولین آثار هنری لئوناردو داوینچی
داوینچی در سن ۲۰ سالگی به عنوان یکی از اساتید هنر به عضویت انجمن هنری سنت لوک در فلورانس درآمد و کارگاه شخصی خود را تأسیس کرد. با این وجود تا پنج سال دیگر نیز به همکاری خود با دل وروکیو ادامه داد.
به نظر می رسد دل وروکیو، نقاشی “غسل تعمید مسیح” را در سال ۱۴۷۵ با همکاری داوینچی کشیده است. منتقدان هنری حدس می زنند که در این نقاشی، بخشی از پس زمینه و فرشته جوانی که ردای عیسی را در دست دارد، توسط داوینچی کشیده شده است.
بر طبق نوشته های کتاب زندگی نامه بهترین نقاشان، مجسمه سازان و معماران توسط جورجو وازاری در حدود سال ۱۵۵۰، دل وروکیو بینایی خود را از دست داده بود و دیگر نمی توانست نقاشی کند. (البته بیشتر محققان، وازاری را منبع غیر موثق و نامعتبری می دانند)
داوینچی پس از ترک استودیوی دل وروکیو در سال ۱۴۷۸، اولین سفارش مستقل خود را برای نقاشی یک محراب کلیسایی در پلازو وِچیوی فلورانس گرفت. سه سال بعد، راهبان کلیسای سَن دوناتو در فلورانس به داوینچی سفارش کشیدن تابلوی “نیایش مُغان” را دادند؛ اما او هر دو کار را نیمه کاره رها و فلورانس را ترک کرد.
نقاشی های معروف لئوناردو داوینچی
از مشهورترین آثار داوینچی می توان به تابلوهای “مرد ویترووین”، “شام آخر” و “مونالیزا” اشاره کرد. علیرغم شهرت زیاد داوینچی به خاطر استعداد هنریش، تابلوهای نقاشی کمی از او بجا مانده است. یکی از دلایل این موضوع را می توان علایق متنوع داوینچی دانست که باعث می شد تمام وقت خود را صرف نقاشی نکند.
مرد ویترووین
داوینچی “انسان ویترووین” را در سال ۱۴۹۰ طراحی کرد. این اثر تلاقی کامل هنر و علم است که در آن بدن دو مرد برهنه در دو حالت متفاوت روی هم قرار گرفته اند. در این طراحی، دستها و پاهای این دو مرد از هم جدا هستند و درون یک مربع و یک دایره به تصویر کشیده شده اند.
این طرح مشهور به خوبی مطالعه تناسب و تقارن توسط داوینچی و تمایل او برای نمایش ارتباط انسان با جهان طبیعی را نشان می دهد.
شام آخر
در حدود سال ۱۴۹۵، لودوویکو اسفورزا، دوک میلان به داوینچی مأموریت داد تا نقاشی از شام آخر مسیح را روی دیوار سالن غذاخوری صومعه سانتا ماریا دِله گِرَتزیه در میلان بکشد.
نقاشی “شام آخر” تقریباً سه سال طول کشید. این شاهکار هنری لحظه ای را به تصویر کشیده است که در آن حضرت عیسی در آخرین شام زندگی خود به دوازده حواریش اطلاع می دهد که به زودی یکی از آنها به او خیانت خواهد کرد. از آنجایی که بعد از این اتفاق مسیح دستگیر و کشته می شود، این شام به “شام آخر” مشهور است. در نقاشی داوینچی مجموعه حالات چهره و زبان بدن افراد دور میز، ترکیب هنری استادانه ای را ایجاد کرده است.
تصمیم داوینچی برای رنگ آمیزی با روغن و تِمپِرا ( ترکیب رنگ پودری با زرده تخم مرغ ) روی گچ خشک شده به جای گچ تازه باعث شد، تابلوی “شام آخر” به سرعت پوسته پوسته و خراب شود. مرمت نامناسب این اثر نیز آسیب بیشتری به نقاشی وارد کرد. اما امروزه تابلوی”شام آخر” با استفاده از تکنیک های مدرن حفظ و مرمت آثار، نگهداری می شود.
مونالیزا
در سال ۱۵۰۳، داوینچی کار خود را روی مشهورترین نقاشی خود یعنی “مونالیزا” آغاز کرد. می توان گفت “مونالیزا” مشهورترین نقاشی جهان است. این نقاشی یک کار سفارشی بود و لبخند مرموز زنی را نشان می دهد. داوینچی این اثر را با تکنیک اِسفوماتو (محو سازی) نقاشی کرده است.
جذابیت “مونالیزا” در ناشناخته بودن هویت شخص نقاشی شده است. پرنسس ایزابلا از ناپل، یک فاحشه ناشناس و مادر داوینچی از جمله کسانی هستند که حدس زده می شود این نقاشی از روی آنها کشیده شده باشد. حتی حدس می زنند که فرد نقاشی شده اصلاً زن نباشد بلکه سالای، شاگرد قدیمی داوینچی باشد که لباس زنانه پوشیده است.
طبق گفته های یک زندگی نامه نویس قدیمی، “مونالیزا” تصویر لیزا دل ژوکوندو، همسر یک تاجر ابریشم ثروتمند در فلورانس است و این نظریه از همه محتمل تر است.
نام اصلی ایتالیایی نقاشی، “لاژوکوندا” است که این نظریه را تقویت می کند، اما هنوز چنین چیزی به طور کامل تایید نشده است. برخی از مورخان هنر نیز معتقدند این پرتره توسط همسر لیزا دل ژوکوندو برای جشن تولد فرزندی که در راه داشته اند، سفارش داده شده است و گفته می شود که لیزا در هنگام این نقاشی باردار بوده باشد.
اگر خانواده ژوکوندو واقعاً این نقاشی را سفارش داده باشند، هرگز آن را تحویل نگرفتند. از نظر داوینچی تابلوی ” مونالیزا” هنوز نیاز به کار داشت و همواره در حال به کمال رساندن این نقاشی بود و تا آخر عمر این تابلو را پیش خود نگه داشته بود. هم اکنون “مونالیزا” در موزه لوور پاریس، پشت شیشه ضد گلوله، در فرانسه نگهداری می شود و به عنوان یک گنجینه ملی با ارزش، سالانه میلیون ها نفر از آن بازدید می کنند.
البته خالی از لطف نیست اگر بدانید تابلوی مونالیزا سالها تابلویی کم اهمیت به شمار می آمد. شهرت این اثر داوینچی به ماجرای سرقت آن در سال ۱۹۱۱ از موزه لوور برمی گردد. اگر به این داستان علاقمندید حتما ویدیوی ماجرای سرقت تابلوی مونالیزا را ببینید. ویدیویی که خیلی جذاب و کوتاه به پشت پرده سرقت و شهرت این تابلو می پردازد و سعی کردم با زیرنویس و ترجمه ای روان آن را به شما تقدیم کنم.
نبرد آنگیاری
در سال ۱۵۰۳، داوینچی کار خود را بر نقاشی دیواری به نام “نبرد آنگیاری” آغاز کرد. این اثر برای سالن شورا در پالازو وِکیو سفارش داده شده بود و قرار بود اندازه آن دو برابر تابلوی “شام آخر” باشد. پس از دو سال از شروع کار، این نقاشی دیواری شروع به خراب شدن کرد و داوینچی این نقاشی را هم مثل بسیاری از نقاشی های دیگرش کنار گذاشت.
اختراعات داوینچی
در سال ۱۴۸۲، لورنزو دِ مدیچی، حاکم فلورانس، به داوینچی سفارش ساخت چنگی از نقره را داد و داوینچی این چنگ را از طرف لورنزو دِ مدیچی به نشانه صلح برای لودوویکو اسفورزا برد. همچنین به همراه این چنگ، داوینچی نامه ای به دوک میلان داد که در آن به جای صحبت کردن از استعدادهای قابل توجه خود به عنوان یک هنرمند، بیشتر به مهارت های خود به عنوان یک مهندس ساخت سلاح های جنگی پرداخته بود.
داوینچی به کمک ذهن مبتکر خود، ماشین های جنگی زیادی را طراحی کرد: مانند ارابه جنگی که تیغه های داسی شکل در دو طرف آن سوار شده بود؛ یا یک تانک زره پوش که توسط دو نفر با چرخاندن محور رانده می شد. او حتی کمان پولادی بسیار بزرگی را طراحی کرد که استفاده از آن به ارتش کوچکی از مردان نیاز داشت.
این نامه کارساز بود و لودوویکو، داوینچی را به مدت ۱۷ سال برای کار به میلان آورد. در این شهر داوینچی مأموریت داشت در بسیاری از پروژه های هنری، از جمله “شام آخر” فعالیت کند. استخدام داوینچی توسط خاندان اسفورزا به عنوان مشاور معماری، مهندسی نظامی، نقاش و مجسمه ساز، نشان دهنده هوش و کنجکاوی مشتاقانه داوینچی به موضوعات متنوع است.
ماشین پرواز
داوینچی همواره از زمان خود جلوتر بود. او دستگاه هایی شبیه به دوچرخه های امروزی و نوعی هلیکوپتر را طراحی کرده است.
او مطالعات خود را در زمینه نحوه پرواز پرندگان در سال ۱۵۰۵ آغاز کرد. شاید معروفترین اختراع او ماشین پرنده ای باشد که بر اساس فیزیولوژی خفاش ساخته شده است. این موارد و اکتشافات دیگر وی در زمینه مکانیک پرواز در کتاب بررسی پرواز پرندگان داوینچی یافت شده است.
داوینچی مانند بسیاری از پیشگامان انسان گرایی رنسانس، شکافی بین علم و هنر نمی دید. او به جای نگاه جداگانه به علم و هنر، آنها را بهم پیوسته می دید و معتقد بود تحصیل علم باعث شده تا هنرمند بهتری شود.
داوینچی و مطالعه آناتومی و علوم
داوینچی معتقد بود بینایی مهمترین حس بشریت و چشم مهمترین عضو بدن است؛ بنابراین بر “نحوه درست نگاه کردن و دیدن” تأکید فراوانی داشت. او به جمع آوری دانش و حقایق از طریق مشاهده اعتقاد زیادی داشت.
در نوشته های داوینچی می خوانیم: “یک نقاش خوب دو هدف اصلی برای نقاشی دارد: اول انسان و دوم افکار او. اولی آسان است اما دومی سخت است، زیرا باید با شکل و حرکت اندام ها بیان شود.”
داوینچی برای ترسیم دقیق نحوه حرکات انسان، شروع به مطالعه جدی آناتومی و تشریح بدن انسان کرد. نقاشی های او از جنین در رحم، قلب و سیستم عروقی، اندام های جنسی و سایر عضلات و استخوان ها از اولین نقاشی های ثبت شده از درون بدن انسان هستند.
داوینچی علاوه بر آناتومی انسان به مطالعه گیاهان، زمین، جانوران، هوانوردی و فیزیک نیز علاقه زیادی داشت. او مشاهدات خود را بر کاغذهایی که داخل کمربند خود جمع کرده بود، ترسیم می کرد. داوینچی یادداشت های خود را روی کاغذهایی می نوشت و آن ها را در چهار دسته موضوعی نقاشی، معماری، مکانیک و آناتومی انسان مرتب میکرد. او ده ها دفتر را با تصاویر و مشاهدات علمی بسیار ظریف و دقیق خود پر کرده است.
مجسمه های داوینچی
لودوویکو اسفورزا، داوینچی را موظف کرد تا مجسمه سوارکاری را از جنس برنز به طول تقریبا ۵ متر از پدرش و بنیانگذار سلسله خانوادگی شان یعنی فرانچسکو اسفورزا بسازد. داوینچی به همراه کارآموزان خود بیش از دوازده سال روی این پروژه به طور ناپیوسته کار کرد. اما در زمان جنگ با فرانسه این پروژه به خاطر نیاز توپخانه ها به برنز متوقف شد. پس از تصرف میلان در سال ۱۴۹۹، نیروهای فرانسوی این مجسمه نیمه کاره را تکه تکه کردند و داوینچی همراه با دوک و خانواده اسفورزا از شهر گریختند.
از قضا جیان جیاکومو تریولتزیو، که در سال ۱۴۹۹ فرماندهی نیروهای فرانسوی فاتح بر ارتش لودوویکو را بر عهده داشت، داوینچی را مأمور کرد تا مجسمه بزرگی از خودش را سوار بر اسب بسازد. او میخواست که این مجسمه بعدها روی مقبره اش نصب شود. تریولتزیو پس از سال ها کار و ارائه طرح های متعدد توسط داوینچی، تصمیم گرفت اندازه مجسمه کوچکتر باشد اما در نهایت این اثر هم هرگز تمام نشد.
سال های آخر عمر داوینچی
داوینچی در سال ۱۵۰۶ به میلان بازگشت تا برای حاکمان فرانسوی که هفت سال قبل این شهر را تصرف و او را مجبور به فرار کرده بودند، کار کند. اشراف زاده میلانی فرانچسکو مُلزی یکی از کارآموزانی بود که به استودیوی داوینچی پیوست و تا آخر عمر همراه داوینچی ماند. داوینچی در دومین دوره حضور خود در میلان کمتر نقاشی کرد و بیشتر وقت خود را به مطالعات علمی اختصاص داد.
در سال ۱۵۱۳، در میان نزاع های سیاسی و اخراج موقت فرانسوی ها از میلان، داوینچی شهر را ترک کرد و به همراه سالای، مُلزی و دو دستیار دیگرش به رم رفت. جولیانو دِ مدیچی، برادر پاپ لئون دهم که تازه بر سر کار آمده بود، ماهیانه به داوینچی کمک مالی می کرد و مجموعه ای از اتاق های محل اقامت خود در واتیکان را در اختیار او گذاشت.
اما حامی جدید کار کمی به داوینچی داد و او بدون سفارش های بزرگ، بیشتر وقت خود را در رم به مطالعات ریاضی و اکتشافات علمی اختصاص داد.
در سال ۱۵۱۵ پس از برگزاری جلسه ای بین پادشاه فرانسه، و پاپ لئون دهم به داوینچی عنوان “نقاش و مهندس و معمار برتر پادشاه” اهدا شد.
بعد از این اتفاق داوینچی به همراه مُلزی عازم فرانسه شد و هرگز به ایتالیا برنگشت. وی تا آخرین روزهای عمرش در قلعه کلو (نام کنونی آن کلاوز لوس است) در نزدیکی کاخ تابستانی پادشاه به زندگی ادامه داد. همانند رم، داوینچی در زمان حضور خود در فرانسه کمتر به نقاشی پرداخت. یکی از آخرین کارهای سفارشی او، یک شیر مکانیکی بود که می توانست راه برود، سینه خود را باز کند و دسته ای از گل های سوسن را نشان دهد.
مرگ لئوناردو داوینچی
داوینچی در اثر سکته مغزی در تاریخ ۲ می ۱۵۱۹ در سن ۶۷ سالگی درگذشت. وی تا زمان مرگش وقت خود را به مطالعات علمی اختصاص داد. دستیار او ملزی، وارث اصلی داوینچی شد و تابلوی “مونالیزا” نیز به سالای (شاگرد محبوبش) به ارث رسید.
