تحلیل نقاشی پرتره دکتر گاشه (اثر ونگوک)

«ونسان ون گوگ» (۱۸۵۳-۱۹۹۰) هنرمند مشهور سبک امپرسیونیسم است که بسیاری از آثار او  از جمله نقاشی های «شب پرستاره» و «سلف پرتره ی ون گوگ» شهرتی جهانی دارند.
«پرتره دکتر گاشه» نیز یکی از برجسته ترین و از آخرین آثار نقاشی او است که با رنگ روغن در ۱۸۹۰ در ابعاد متوسط کشیده شده است. ما در این مقاله به تحلیل این اثر هنری ارزشمند و زمینه های شکل گیری آن خواهیم پرداخت.

ونسان ون گوگ (۱۸۵۳-۱۹۹۰)

ونسان ون گوگ در ۳۰ مارس ۱۸۵۳ در خانواده ای از طبقه متوسط ​​در شهر گروت-زوندرت در جنوب هلند متولد شد. پدرش، تئودوروس ون گوگ، خدمتگزار کلیسای اصلاح شده هلند و مادرش، آنا کورنلیا کاربنتوس، دختر یک صحاف در دادگاه هلند در شهر لاهه بود.

ونگوگ کار هنری خود را با دلالی آثار هنری در گالری لاهه شروع کرد. بعد از آن چندین بار کار خود را عوض کرد تا اینکه در اکتبر ۱۸۸۰ و در سن بیست و هفت سالگی تصمیم گرفت زندگی خود را به عنوان یک هنرمند ادامه دهد. به همین علت وارد آکادمی هنرهای زیبا در بروکسل شد و به شهرتی جهانی در نقاشی های سبک امپرسیونیسم دست یافت. اگر دوست دارید اطلاعات بیشتری درباره این هنرمند به دست آورید، خواندن مقاله بیوگرافی ونسان ونگوک را در سایت آرت پریسا به شما پیشنهاد می کنم.

دکتر پل گاشه (۱۸۲۸-۱۹۰۹)

«پل فردیناند گاشه» پزشک، نقاش آماتور، کلکسیونر آثار هنری و از اولین حامیان جنبش هنری آوانگارد در اواخر قرن نوزدهم بود. او با نقاشان زیادی از جمله سزان، داوبینی، گیومین و پیسارو دوستی نزدیک داشت و نقاشان بزرگ امپرسیونیست مانند رنوار، مانه و پیسارو از جمله بیماران او بودند.

ملاقات گاشه و ون گوگ

گاشه در پاریس مرکزی برای درمان بیماریهای عصبی راه اندازی کرده بود و در ماه های پایانی زندگی ون گوگ از او مراقبت می کرد. ون گوگ در آخرین سالهای زندگی خود از نظر ذهنی دچار مشکل شده بود و از حملات شدید افسردگی رنج می برد.

به همین علت یکی از بیماران سابق دکتر گاشه به تئو (برادر، حامی هنری و فروشنده آثار ون گوگ) توصیه کرد برای معالجه به دکتر گاشه مراجعه کنند که با هنرمندان رابطه خوبی داشت. در مدت کوتاهی رابطه دوستی و اعتماد عمیقی بین دکتر گاشه و ونگوگ شکل گرفت و به دوستان نزدیک یکدیگر تبدیل شدند.

نسخه های پرتره دکتر گاشه

ون گوگ سه پرتره از گاشه کشید که اولین از آنها به صورت حکاکی پرتره (مه ۱۸۹۰) است. در واقع، ونگوگ از طریق گاشه با حکاکی آشنا شد و این اثر، تنها اثر او به صورت چاپ فلزی (Etching) از یک پرتره است.

دو پرتره دیگر، نقاشی های پرتره با تکنیک رنگ و روغن هستند که هر دو در ژوئن ۱۸۹۰ کشیده شده اند. پرتره رنگ و روغن اول را می توانید در تصویر زیر ببینید:

پرتره رنگ و روغن دوم را ونگوگ برای کلکسیون دکتر گاشه کشیده که تقریباً کپی نقاشی اول است. ون گوگ در نامه ای به برادرش تئو نوشته است که دکتر گاشه بعد از دیدن پرتره اول از او خواسته دقیقا نسخه ای به همان شکل برای او نیز بکشد.

توصیف پرتره دکتر گاشه

تابلویی که بین همه تابلوهای دکتر گاشه، شهرت بیشتری دارد تابلوی اول رنگ و روغن دکتر گاشه است. در این نقاشی، ونگوک دکتر گاشه را به شکل مردی مسن با کت آبی تیره و دکمه های سبز درخشان به تصویر کشیده است. این تابلو آخرین بار در سال ۱۹۹۰ طی یک حراجی به مبلغ ۸۲.۵ میلیون دلار به یک مجموعه دار خصوصی واگذار شد. در آن زمان، ارزش این تابلو بالاترین رکورد یک تابلوی نقاشی را از آن خود کرد که معادل ۱۷۱ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲ می باشد.

ما هم در ادامه به توصیف و تفسیر همین پرتره از دکتر گاشه می پردازیم.

مرد با حالتی شکست خورده سرش را روی دست راستش گذاشته و آرنج او روی میز قرمز رنگی در کنار دو کتاب زرد به نام های ژرمنی لاسرتو (۱۸۶۵) و مانت سالومون (۱۸۶۷) اثر برادران گنکور (ادموند و ژولز) قرار دارد.

روی میز، شیشه ای از گل های رنگ و رو رفته به رنگ بنفش به نام دیژیتالیس قرار دارد که ساقه هایشان خمیده است. در پس زمینه مرد، آسمان فیروزه ای درخشانی، تپه های آبی کبالتی را روشن کرده و روی کت گاشه جاری می شود. پرتره دوم از روی همین پرتره کپی شده، اما با نسخه اول تفاوتهایی دارد.

تحلیل پرتره دکتر گاشه اثر ونسان ونگوگ

ون گوگ چهره ی گاشه را محزون، خسته و افسرده نقاشی کرده است. به گفته نقاش، چهره گاشه در این نقاشی، غمگین اما ملایم و در عین حال روشن و باهوش است. چشم های پرتره باز، خسته، غمگین و به رنگ آبی روشن و پر شفقت نقاشی شده اند.

دکتر گاشه در این نقاشی حالتی رنگ پریده و مالیخولیایی دارد. به نظر می رسد که ونگوگ وضعیت مالیخولیایی خود را در این اثر نقاشی کرده تا احساسات و پریشانی خود را بیان کند. از برخی جهات حتی این پرتره شبیه سلف پرتره ونگوگ نیز هست.

اگر چنین نظری درست باشد، پرتره دکتر گاشه می تواند توضیحی برای افسردگی و خودکشی هنرمند در شش هفته بعد از اتمام دو پرتره ی دکتر گاشه باشد. این خودکشی در حالی اتفاق افتاده که دکتر گاشه تصور می کرد ونگوگ درمان شده و دیگر مشکلی ندارد.

گل های دیژیتالیس ارغوانی

گل های دیژیتالیس (انگشتانه) در جلوی دکتر گاشه، گیاهان دارویی هستند که برای درمان ناراحتی های قلبی به کار می روند و مصرف بیش از حد آنها کشنده است. ترسیم این گلها می تواند اشاره ای به داروهای دکتر گاشه باشد که عمدتاً معجون های گیاهی و داروهای هومیوپاتی بودند.

البته در قرن نوزدهم، از این گیاه برای درمان مشکلات روانپزشکی مثل دلیریوم ترمنس، بالا بردن روحیه و شیدایی نیز استفاده می شد. گاشه بیماری ونگوگ را صرع تشخیص داده بود و کشیدن گلهای انگشتانه می تواند بیانگر این باشد که گاشه از این دارو برای درمان تشنج ونگوگ استفاده کرده است.

کتابهای زرد

مضمون کتابهای زرد روی میز گاشه، جدا از فضای نقاشی نیست و محتوایی افسرده کننده دارد. کتاب “ژرمینی لاسرتو”، رمانی درباره خدمتکار جوانی با زندگی پر از تن فروشی است که به شکل بدبختانه ای در کارگاهی می میرد. رمان دوم “مانت سالومون” است که نویسنده در آن، زندگی چهار نقاش کم و بیش ناموفق را توصیف می کند.

دکتر گاشه

دکتر گاشه در بین رنگها و خطوط نقاشی آرام گرفته و با نگاهی مالیخولیایی فراتر از بیننده نگاه می کند. چشمان او در غم و اندوه فرو رفته و در دوردستها به دنبال چیزی می گردند. رنگ پوست و ناخن ها کم رنگ و پریده است. او سرش را روی یک دست قرار داده و دست دیگرش با حالتی متزلزل روی میز قرار دارد.

این اثر را نمی توان به سادگی، “ترسیم یک مرد با حالت غمگین” دانست. بلکه نقاش تلاش کرده غم و درآمیختگی احساسات خود را به روشی نقاشی شده و با ترسیم شخص دیگری بیان کند. بنابراین پرتره دکتر گاشه چیزی بیش از یک پرتره احساسی از یک دوست نزدیک یا بیان غم و اندوه یا تاریکی است.

رنگ بندی

در هر دو پرتره، رنگهای به کار رفته بسیار سنگین، تیره و تار هستند. استفاده از رنگ بنفش در ترسیم گلها نیز می تواند به عنوان نمادی از مالیخولیا به کار گرفته شده باشد.

تکنیک نقاشی

ضربات قلم مو در پس زمینه و کت دکتر ضخیم و کوتاه اند و به تمام نقاشی نبض و انرژی می دهند. خطوط رنگی این اثر به گونه ای است که تمام آنها تقریباً یکنواخت به سمت گوشه سمت چپ در بالای نقاشی هدایت شده اند.

رسوایی جعل پرتره دکتر گاشه

هر چند اصالت هر دو نسخه از پرتره دکتر گاشه تأیید شده، اما این دو اثر از نظر رنگ و سبک با هم متمایز  هستند. درباره نسخه دوم پرتره دکتر گاشه ادعاهایی مبنی بر تقلب وجود دارد. چون ونگوگ در نامه های خود به خانواده اش اشاره ای به کشیدن نسخه دوم این پرتره نکرده و از طرفی نسخه دوم ساده به نظر می رسد. در این نسخه اثری از کتابها، شیشه گل و دکمه های کت در نسخه اصلی نیست.

پس زمینه نقاشی در نسخه دوم پیچیده ‌تر شده و ضربات ضخیم و کوتاه قلم موی هنرمند را در این نسخه نمی توان به وضوح دید. مهمتر از همه، چهره دکتر در نسخه دوم از نظر ظاهری یک ماکت بسیار ضعیف تلقی می شود. این تفاوتها منجر به ایجاد سوء ظن پیرامون اصالت نسخه دوم نقاشی دکتر گاشه شد.

این اثر که برای دکتر گاشه نقاشی شده بود اکنون در موزه اورسی در فرانسه نگهداری می شود.

این تصور که گاشه به عنوان یک نقاش آماتور سعی کرده کار خود را به عنوان اثر ون گوگ جا بزند، به سرعت به بدنامی او و گمان جعل اثر منجر شد. هنگامی که نسخه اول این اثر در سال ۱۹۹۰ در یک حراج رکورد شکن به قیمت ۸۲.۵ میلیون دلار فروخته شد، بحثهای زیادی پیرامون این نقاشی به راه افتاد. یکی از این بحثها، بحث در مورد جعلی بودن نسخه دوم دکتر گاشه بود که در آن سالها به اوج خود رسید.

پس از آن، موزه اورسی در فرانسه با تجزیه و تحلیل این نقاشی و اعلام اصیل بودن نسخه دوم سعی کرد به این بحث ها خاتمه دهد؛ ولی نتایج این تحلیل ها همه را متقاعد نکرد.

بدنامی دکتر گاشه بعد از مرگ ونگوگ

ون گوگ ۶ هفته بعد از ترسیم پرتره دکتر گاشه در مزرعه ای با شلیک گلوله به سینه خود به زندگی اش پایان داد. مرگ او بر دکتر گاشه تأثیر عمیقی گذاشت و باعث شد بقیه عمرش را صرف تلاش برای بازسازی سبک و کار ونگوگ کند. همچنین او درباره خود و نقاشی های ون گوگ بسیار نوشت.

با اینحال دکتر گاشه به خاطر ناکامی و سهل انگاری در جلوگیری از خودکشی هنرمند جوان، مورد سرزنش بود. همچنین به خاطر استفاده از اکسیرهای خانگی برای درمان بیماران، شارلاتان نامیده شد. برخی او را به سودجویی از بیماران هنرمند و برجسته خود متهم  کردند و به خاطر نحوه تصاحب بوم های ونگوگ پس از تشییع جنازه اش بیشتر زیر سؤال رفت.

هر چند دلایل خودکشی ون گوگ هنوز کاملا مشخص نشده است، اما با تحلیل نقاشی های او می توانیم اطلاعاتی درباره زندگی و اوضاع روحی و روانی روزهای آخر زندگی او به دست آوریم. پرتره دکتر گاشه به عنوان آخرین و یکی از برجسته ترین آثار هنرمند، اهمیت زیادی دارد و در مورد علت خودکشی ونگوک، صحبتهای زیادی حول این نقاشی شکل گرفته است.

در پایان، من، پریسا هاشمی، امیدوارم این مقاله برای شما مفید بوده باشد و اگر اطلاعات بیشتری درباره این اثر ونگوک دارید خوشحال می شوم در بخش نظرات، با من و دیگر دوستان به اشتراک بگذارید.