زندگینامه حسنعلی وزیری + معرفی آثار و سبک نقاشی

حسنعلی وزیری، نقاش و پیکرتراش معروف ایرانی است که بیشتر به خاطر نقاشی هایش شهرت دارد. او از اولین کسانی است که وارد هنرستان تازه تاسیس شده کمال‌الملک یا همان “صنایع مستظرفه” در سال ۱۲۸۹ شمسی شد و از اولین شاگردان کمال الملک بود.
حسنعلی وزیری به جز نقاشی، به شعر، ادبیات و کتاب خوانی نیز علاقه فراوانی داشت. او گاهی شعرهایی می سرود و از جوانی در جلسات هفتگی مثنوی خوانی در منزل شیخ محمد سنگلجی به همراه دوستانش شرکت می کرد. من در این مقاله به بیوگرافی و آثارحسنعلی وزیری پرداخته ام. خوشحال می شوم در این مسیر با من همراه شوید. برای دسترسی سریع به تیترها می توانید از فهرست زیر استفاده کنید.

زندگی حسنعلی وزیری: تولد تا جوانی

حسنعلی وزیری در ۳ اسفند ۱۲۶۹ در محله‌ی پاقاپق تهران در خانواده ای فرهنگی و هنری متولد شد. پدرش موسی خان وزیری، ژنرال گارد شاهی دربار قاجاریه بود و در مدرسه‌ قزاقخانه زبان فارسی درس می داد. مادرش بی‌بی خانم استرآبادی نام داشت که زنی تحصیل کرده بود.

مادرش از اولين زنان روزنامه‌نگار ايراني است و اولین دبستان دخترانه در ایران را بنیان نهاده است. حسنعلی چهارمین فرزند خانواده بود و خواهران و برادرانش مولود، مریم، خدیجه، فتحعلی، علیرضا، علی اصغر و علی نقی معروف به کلنل وزیری (پدر موسیقی ایران) نام داشتند.

• تحصیلات

حسنعلی وزیری تا ۹ سالگی زبان فارسی و ریاضیات را از معلم سرخانه اش فرا گرفت و در ۱۰ سالگی به یکی از اولین دبستان های ایران ثبت نام شد. در سال ۱۲۸۰ و در سن ۱۱ سالگی همراه برادرانش به مدرسه قزاق خانه رفت و در آنجا علاوه بر تعلیمات نظامی، زبان های فرانسوی و روسی آموخت.

او قریحه نقاشی اش را کنار نگذاشت و در مدرسه نظام هم از روی ادوات جنگی نقاشی می کرد. وزیری با درجه سرهنگی از قراق خانه فارغ التحصیل شد اما به دلیل علاقه اش به هنر، ارتش را رها کرد. در سال ۱۲۸۸ در سن ۱۹ سالگی به مدرسه‌ سن لویی رفت تا تحصیلات خود را ادامه دهد. در آنجا با محمد حجازی، نویسنده ایرانی، دوست و هم خانه شد. حجازی به او کمک کرد تا مثل خودش کاری در اداره‌ پست و تلگراف پیدا کند.

• شاگردی کمال الملک

حسنعلی کار در اداره پست را نیز رها کرد و در خانه مشغول نقاشی شد. اولین تابلوی او شمایلی از حضرت مسیح بود که آن را به قیمت پنج تومان فروخت. با تاسیس مدرسه صنایع مستظرفه به این مدرسه رفت و مشغول هنرآموزی نزد کمال الملک شد.

او در سال ۱۲۹۱ در ۲۲ سالگی دیپلم خود را از صنایع مستظرفه گرفت و از اولین گروه فارغ التحصیلان این مدرسه شد. حسنعلی وزیری یکی از شاگردان معروف کمال الملک بود و از چهره های شاخص هنری در بین اولین گروه فارغ التحصیلان این مدرسه به حساب می آمد. اگر به زندگی نقاشان بزرگ ایرانی علاقمند هستید پیشنهاد می کنم مقاله بیوگرافی کامل کمال الملک را هم در سایت آرت پریسا بخوانید.

تدریس نقاشی و برپایی نمایشگاه

وزیری طی سالهای ۱۳۰۳ تا ۱۳۰۵ در کلوپ موزیکال که برادرش کلنل وزیری راه اندازی کرده بود، کلاسهای نقاشی اش را دایر کرد. کلوپ در ۱۳۰۵ بسته شد اما در ۱۳۰۷ در خیابان لاله زار تهران دوباره به راه افتاد.

حسنعلی وزیری بعد از راه اندازی مجدد کلوپ که سالن های متعددی داشت، برای اولین بار نمایشگاه عمومی از آثارش برپا کرد. متاسفانه آتش سوزی در این کلوپ، ۱۰۰ تابلوی نفیس از آثار او را در سبک های کلاسیک و رئالیسم نابود کرد.

• نماشیگاه وزیری در آمریکا

در دی ماه ۱۳۱۲ به عنوان معاون صنایع مستظرفه‌ ایران به مدت ۲ سال به اروپا و آمریکا رفت. او در این سالها به معرفی آثار خود و هنر ایران در این کشورها پرداخت. وزیری در سال ۱۳۱۳ در نیویورک برای اولین بار به عنوان یک ایرانی در آمریکا نمایشگاه نقاشی برپا کرد که بسیار مورد توجه قرار گرفت.

روزنامه های ART و نیویورک تایمز به نقاشی های حسنعلی وزیری در این نمایشگاه پرداخته و آثار او را با کارهای بزرگانی مثل داوینچی، نقاش ایتالیایی و رامبرانت، نقاش هلندی مقایسه کردند.

• برپایی نمایشگاه در اروپا

او از آمریکا راهی اروپا شد و نمایشگاه هایی در ژنو سوئیس و پاریس فرانسه برپا کرد. در سال ۱۳۱۴، هفتاد تابلوی نقاشی حسنعلی وزیری در سفارت ایران در لندن به نمایش در آمد. روزنامه تایمز آثار او را با آثار جووانی گوستا مقایسه کرد.

وزیری در یکی از گالری های برلین نیز آثارش را به نمایش گذاشت. روزنامه های برلین هم به تمجید از آثار این هنرمند بزرگ ایرانی پرداختند و آثار او را شبیه به نقاشان رومانتیک آلمانی دانستند.

• بازگشت  به ایران

وزیری در سال ۱۳۱۵ از اروپا به ایران بازگشت و از همسر اولش جدا شد. به دلیل کارشکنی های بسیار در تهران نماند و به گل‌عسلک گلاب دره رفت. او خانه ای در نزدیکی توچال در روستای امامزاده قاسم اجاره کرد.

همسر و فرزندان حسنعلی وزیری

وزیری در سال ۱۲۹۸ با بانو عذرا حجازی، خواهر محمد حجازی نویسنده ازدواج کرد و از او صاحب پسری به نام مصطفی شد که در ۲ سالگی فوت کرد. بعد از آن در ۱۳۰۲ دخترشان مهین دخت متولد شد. وزیری در ۱۳۱۵ از بانو عذرا حجازی جدا شد و با زنی به نام بانو رقیه جبلی ازدواج کرد. حاصل ازدواج آنها پسری به نام مصطفی و دو دختر به نام های شهین و پروین بود.

سبک حسنعلی وزیری در نقاشی هایش

حسنعلی وزیری از شاگردان کمال الملک بود و در سبک از او پیروی می کرد. البته سبک کار او تمایزهایی نیز با دیگر شاگردان استاد داشت. سبک نقاشی او به سبک های کلاسیک و رئالیسم بسیار نزدیک بود. البته در بعضی از آثارش همچون تابلوی «ناظم مدرسه» سبک نقاشی اش به امپرسیونیسم نزدیکتر بود تا رئالیسم. به طور کلی نقاشی های او را می توان در رده جنبش نئوکلاسیسیسم طبقه بندی کرد.

موضوع نقاشی های این نقاش بزرگ اغلب مناظر طبیعت بودند. همچنین در میان آثارش پرتره های متعددی از مردان و گاهی زنان دیده می شود. بسیاری از کارشناسان هنری جهان، نقاشی های حسنعلی وزیری را از نظر رنگ گذاری و سبک مشابه آثار نقاشان بزرگ اروپایی می دانند. آنها معتقدند که به سختی می توان فهمید که این آثار متعلق به هنرمندی شرقی و ایرانی است.

• رنگ در نقاشی های حسنعلی وزیری

با اینکه این هنرمند معروف هرگز معلم اروپایی نداشت اما تکنیک او در به کارگیری رنگها بسیار شبیه هنرمندان اروپایی بود. او در خلق بیشتر تابلوهای ارزشمندش از رنگ های پرمایه و روشن استفاده کرده است.

آثار حسنعلی وزیری نقاش

حسنعلی خان وزیری هنرمند پرکاری بوده ولی متاسفانه ۱۷۰ تابلوی نفیس او در دو آتش سوزی از بین رفتند. مابقی تابلوهای او در کلکسیون شخصی فرزندان و نزدیکانش مانده که اغلب بدون امضا هستند. فقط چند تابلو از این نقاش برجسته ایرانی در موزه ها نگهداری می شود.

برخی آثار معروف او در زمینه نقاشی عبارتند از:

• نقاشی مسجد شاه اصفهان

نقاشی «مسجد شاه اصفهان» یکی از آثار نقاشی حسنعلی وزیری است که در حدود سال ۱۳۰۰ کشیده شده است. هنرمند این تابلو را با تکنیک رنگ و روغن روی بومی با ابعاد ۳۶×۴۴ سانتیمتر نقاشی کرده است.

• پرنده مازندران اثر حسنعلی وزیری

تابلوی پرنده مازندران یکی از آثار معروف حسنعلی وزیری است که بارها در نمایشگاه های مختلف داخلی و خارجی این هنرمند، به عنوان بهترین اثر نمایشگاهش انتخاب شده است. او در این تابلو یک قرقاول خزری شکار شده را به صورت وارونه به زیبایی تمام نقاشی کرده است.

• کارگاه مدرسه صنایع مستظرفه

نقاشی رنگ و ‌روغن «کارگاه مدرسۀ صنایع مستظرفه» یکی از نقاشی های برجسته حسنعلی وزیری است. او این نقاشی را به سبک واقع گرایی در سال ۱۲۹۵شمسی ترسیم کرده است.

• تابلوی بدون نام

این تابلو یکی از نقاشی هایی است که حسنعلی خان وزیری در نمایشگاه خود در برلین آن را به نمایش گذاشت. روزنامه های برلین این اثر را شبیه به کارهای امپرسونیستی اساتید اروپایی و آثار کاسپار فردیش آلمانی معرفی کرده و آن را ستودند.

به لحاظ ترکیب رنگ می توان گفت که در این نقاشی رنگ‌آمیزی از سبز روشن به رنگ نقره ای به زیبایی تغییر کرده است. نور و سایه در این نقاشی به گونه ای عالی نقاشی شده که بیننده می تواند آفتاب سوزان ایران را با دیدن این شاهکار هنری تصور کند.

• درباره مجسمه های حسنعلی وزیری

هر چند حسنعلی وزیری را به نقاشی هایش می شناسند اما او پیکرتراشی و مجسمه سازی نیز کرده است. از جمله آثار پیکرتراشی حسنعلی خان وزیری می توان به کارهایی همچون سردیس فردوسی و تندیس هایی از ادیب پیشاوری، فخردیوان فکری، کاکاسیاه نی زن و علی اصغر وزیری (برادرش) اشاره کرد.

افتخارات حسنعلی خان وزیری

حسنعلی خان وزیری از بنیان گذاران دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است. او در این دانشکده مدتی درس کالبدشناسی (آناتومی) نیز تدریس کرده است. از جمله افتخارات فراوان او در طول حیات پر ثمرش می توان به افتخارات زیر اشاره کرد:

• سرودن منظومه‌ «پیغام آب بر خاک» شامل هزار بیت در ذم جنگ جهانی اول (۱۲۹۵)
• مدیر و معلم مدرسه‌ی صنایع مستظرفه (۱۲۹۷)
• معلم نقاشی دارالمعلمین  (۱۲۹۸)
• ریاست کل صنایع مستظرفه (۱۲۹۹)
• تدریس در هنرستان عالی هنرهای زیبا (۱۳۱۹)
• ارائه نظریه ای درباره تکنیک پرسپکتیو که مقاله آن به پاریس فرستاده شد (۱۳۲۴)
• دریافت مدال هنری از انجمن روابط فرهنگی ایران با جماهیر شوروی (۱۳۲۴)
• نوشتن و انتشار کتابی درباره کمال‌الملک (۱۳۲۵)
• دریافت نشان درجه یک هنر در نمایشگاه هنرهای زیبا (۱۳۲۵)
• برنده مسابقه‌ طراحی آرامگاه کمال‌الملک (۱۳۲۵)
• مشاور هیأت مدیره ی انجمن هنرمندان ایران (۱۳۲۶)

علی رغم تلاش حسنعلی خان، بنای آرامگاه کمال الملک در طول حیات او پیش نرفت و در ۱۳۴۲ آرامگاه او در نیشابور با طرح هوشنگ سیحون رونمایی شد. به پاس زحمات این هنرمند، کتاب یادنامه حسنعلی وزیری به کوشش محمد حسن حامدی درباره بیوگرافی، آثار، نوشته‌ها و نامه‌های او چاپ و منتشر شد.

پایان زندگی حسنعلی وزیری

استاد وزیری در اواخر عمر، نقاشی را کنار گذاشت و اوقات خود را با خواندن کتاب، سرودن شعر و کشاورزی سپری کرد. او در جمعه ۵ آذر ماه ۱۳۳۳، در سن ۶۴ سالگی دار فانی را وداع گفت و در امامزاده قاسم تهران برای ابد آرام گرفت.

امیدواریم با این مقاله توانسته باشیم تا حدی شما را با بیوگرافی حسنعلی وزیری و آثار نفیس این هنرمند ارجمند ایرانی آشنا کنیم. اگر شما هم اطلاعات جالب دیگری از آثار و بیوگرافی این استاد بزرگ نقاشی در اختیار دارید، می توانید در بخش نظرات این مقاله، آن را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.